Mevcut veri kullanılabilirliği (DA) katmanı (Celestia, Avail, EigenDA) uzun vadede pazarı farklı yönlerde bölmeye devam edecek, antik dönemdeki "Üç Krallığın Denge Durumu" gibi, her biri farklı güçlü alanlara odaklanacak.
Yazı: c4lvin, Dört Sütun
Çeviri: Glendon, Techub News
Anahtar Noktalar:
Mevcut veri erişilebilirliği (DA) katmanı (Celestia, Avail, EigenDA) uzun vadede piyasayı farklı yönlere bölmeye devam edecek, antik dönemdeki "Üç Krallık Dönemi"ne benzer şekilde, her biri farklı avantaj alanlarına odaklanacak.
Kısa vadede, 3 DA katmanı birbirleriyle geçiş kapasitesini artırmak için rekabet ediyor ve bu performans savaşının sonucu, hangi projenin uzun vadede DA pazarını domine edeceğini belirleyebilir.
Bu makale, Celestia, Avail ve EigenDA adlı üç ana DA katman projesini inceleyecek; teknik olarak benzer olmalarına rağmen, farklı şekillerde gelişiyorlar.
Mevcut DA'nın karşılaştırılması, gelecekteki gelişim yol haritasını yansıtamaz.
Celestia, Avail ve EigenDA'nın iş alanında birçok ortak noktası var. Celestia ile başlayan, ardından Avail ve EigenDA, neredeyse aynı dönemde ortaya çıkmış ve mevcut hedef pazarları da yüksek oranda örtüşmektedir. Ayrıca, DA alanının ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra, Ethereum'un Dencun güncellemesi blobspace'i (son derece ucuz bir veri depolama alanı) tanıttı ve bu da belirli bir ölçüde DA'nın anlatı değerini zayıflattı.
Şu anda, Celestia, Avail ve EigenDA'nın farklı örtüşen alanlarda pazar payı paylaştığı görülüyor; bu da "DA katmanını nasıl seçeceğimiz" konusunda birçok teknik karşılaştırma analizine yol açtı:
Birçok araştırmacı bu projelerin teknik durumunu yeterince açıklamış olsa da, uzun vadede bu üç proje farklı yönlere gidecektir. Sonuç olarak, her DA katmanının kendi özellikleriyle eşleşen bir çözüm bulması bekleniyor; tıpkı "Üç Krallık Dönemi'nin Wei, Shu ve Wu" gibi kendi etki alanlarını belirleyecekler.
Bu makale, bu üç büyük DA katman projesinin gelişim hedeflerini ve gelecekteki farklılaşma gelişim yollarını inceleyecektir.
Arka Plan: Veri Erişilebilirliği
Veri kullanılabilirliği nedir?
Veri kullanılabilirliği, belirli verilerin ağda mevcut olduğunu kanıtlamayı ifade eder. Bu tür bir kanıta neden ihtiyaç duyuluyor?
Blok zincirinin konsensüs sürecinde, genellikle lider (leader) yeni blokları düğümlere yayar ve düğümler liderin ilettiği bloğun, ağın gerçekten gönderdiği blokla tutarlı olup olmadığını doğrulamak zorundadır. Bağımsız bir doğrulama yoksa, konsensüs kötü niyetli işlemleri gizleyen lider tarafından manipüle edilebilir.
Bu mantık L2 için de geçerlidir. Sıralayıcı (sequencer), verilerin görünürlüğünü sağlamak için tam düğümlere veri yayarak, alınan blokların ağda gerçek olarak gönderilen bloklarla eşleşip eşleşmediğini doğrulamak için bir süreç gerektirir.
Kaynak: rollup.wtf
En basit doğrulama yöntemi, doğrudan ağın durumuna bakmaktır. Ancak yukarıdaki resimde gösterildiği gibi, verilerin Ethereum gibi ağlara gönderilmesi maliyet ve hız açısından son derece verimsizdir. DA katmanının ortaya çıkışı, bu süreci optimize etmek içindir.
DA protokolünü benimsemeyi düşünen projelerin dikkat etmesi gereken faktörler nelerdir?
Birincisi güvenlik. DA katmanına ek güven çıpalarının eklenmesi nedeniyle, bağımsız bir veri kullanılabilirliği mekanizmasına sahip olmayan Optimium, DA katmanının keyfi olarak geciktirilmesi veya doğrulama sağlayamaması durumunda verilerin kullanılamaması ile karşılaşabilir. Bu sorunu çözmek için DA katmanı ayrı bir konsensüs süreci kullanır veya kullanıcıların hafif istemciler aracılığıyla veri bütünlüğünü doğrulamasına olanak tanıyan veri kullanılabilirliği örnekleme (DAS) teknolojisini sunar.
İkincisi, DA yeterli performans sağlamalıdır. Ethereum, Dencun yükseltmesi ile blobspace ekledikçe, Ethereum'un kendi DA verimliliği önemli ölçüde artmıştır. Bu nedenle, DA katmanının maliyet ve verimlilik açısından Ethereum'dan çok daha üstün bir performans sunması gerekmektedir ki projelerin benimsemesini çekebilsin.
Şu anda hangi tür DA protokolleri mevcut?
Ana akım seçenekler arasında Ethereum, Celestia, Avail ve EigenDA bulunmaktadır. Tüm zincirlerin dış DA kullanması gerekmez. L2 BEAT verilerine göre, Optimium/Validium blockchain'lerinin yarısından fazlası, veri kullanılabilirliği merkezi olarak kabul edilen "DAC (Veri Kullanılabilirliği Komitesi)" olarak adlandırılan çoklu imza tabanlı DA kullanmaktadır.
DA Protokol Karşılaştırması
Kaynak: Avail Blog
Aşağıda "Doğru Veri Erişilebilirlik Katmanını Seçme Kılavuzu"nda sunulan karşılaştırma bulunmaktadır:
EigenDA: En yüksek işlem hacmi. Ancak, ekonomik güvenliğin henüz sağlanmamış olması nedeniyle bu önemli dezavantaj nedeniyle eleştirilmektedir. Son zamanlarda, ekonomik güvenlik garantisi sağlamak için cezai mekanizma (Slashing) güncellemeleri sunmaya başlamıştır. Ayrıca, bağımsız bir ağ yerine DAC yapısını tercih ettiği için, diğer mutabakat tabanlı DA protokollerine kıyasla güvenliği daha düşüktür.
Avail: Blok oluşturma süresi en uzun 20 saniyedir, ancak nihai onay süresi oldukça hızlıdır, yalnızca 40 saniye sürer. Yaklaşık 1000 doğrulayıcıyı destekler ve güvenliği artırmak için DAS aracılığıyla istemci doğrulamasını destekler.
Celestia: 6 saniyelik kısa blok süresi ve yüksek verimlilik sunar. Tek slot nihaiği (SSF) garanti eder, bu da Celestia kullanan rolluplar arasında uyumluluğun çok iyi olmasını sağlar. Ancak tek slot nihaiği kullanmayan rolluplar için nihai kesinliği sağlamak adına yaklaşık 10 dakikalık bir meydan okuma süresi gereklidir.
Sonuç olarak, EigenDA çok yüksek bir işlem hacmi sunarken, Avail diğer DA'lara kıyasla daha yüksek bir merkeziyetsizlik seviyesi sağlıyor ve Celestia, ekosistemindeki rollup'lara yüksek ölçeklenebilirlik sunuyor; bunlar Ethereum'dan farklılıkları oluşturuyor.
DA Durumu
Gelecekte DA pazarının birden fazla alana ayrılmasının öngörülmesi nedeniyle, ilgili protokol token fiyatlarını incelemekten ziyade, mevcut protokollere entegre olan projeleri gözlemlemek, mevcut pazar yapısını daha iyi yansıtmaktadır.
EigenDA
EigenDA'nın ekosistem ortaklarının en belirgin özelliklerinden biri şudur: Çoğu RaaS (Rollup as a Service) projesi, AltLayer, Caldera, Conduit ve Gelato gibi, bunu tercih etmiştir. Bu, Rollup işletimini dış kaynak kullanarak yürüten projelerin, bağımsız olarak hafif bir istemci çalıştırmaya gerek kalmadan, düşük veri gönderim maliyetine sahip DA'yı bilerek seçmiş olabileceklerini göstermektedir çünkü büyük ölçüde merkeziyetsizlikten vazgeçmişlerdir.
Ayrıca, Fluent, SOON ve MegaETH gibi yüksek performanslı zincirler de dikkat çekici. Bu zincirler, gerçek zamanlı olarak sunulması gereken veri miktarı bakımından diğer zincirlerden çok daha fazla ve son derece performans verimliliği peşinde oldukları için, mevcut en yüksek işlem hacmine sahip EigenDA'yı seçmek de mantıklıdır. L2 BEAT verilerine göre, Validium/Optimium içinde en yüksek TVL'ye sahip olan Mantle ve Celo da EigenDA kullanıyor, bu iki zincir yalnızca bu kategorinin toplam TVL'sinin yaklaşık %40'ını (yaklaşık 3.06 milyar dolar) oluşturuyor. SOON ve MegaETH gibi potansiyel zincirlerin devreye girmesiyle, bu oran daha da yükselebilir.
Celestia
Eclipse şu anda Celestia verileri kullanımının %90'ından fazlasını elinde bulunduruyor. Bunun nedeni, Eclipse'in GigaCompute aracılığıyla ultra yüksek performans sağlamayı hedeflemesi, veri yükleme miktarının diğer zincirlerden çok daha fazla olması ve TGE'sinden önce zincir üzerindeki etkinliğin de oldukça yoğun olması olabilir.
Diğer yandan, Celestia ekosistemi çeşitli Rollup'ları desteklemektedir. Genel L2 Manta'nın yanı sıra, geri kalanların neredeyse tamamı özel Rollup'lardır (veya uygulama zincirleridir). Bu, yukarıda bahsedilen nihai güven varsayımı ile ilgili gibi görünüyor: çünkü Celestia ekosistemindeki Rollup'lar, tek yuvalı nihaiyet (SSF) aracılığıyla göreceli olarak uzun olan 10 dakikalık DA nihaiyet zorluk süresini aşabilir, bu nedenle uygulama zinciri ekosisteminde hem merkeziyetsizlik hem de performans avantajı taşımaktadır. Bu, Initia ekosisteminin neden Celestia'yı kullanmayı tercih ettiğini de açıklamaktadır.
Mevcut
!
Avail, DA dışında, Nexus gibi birbirleriyle etkileşimde bulunabilen yığınlar ve Fusion gibi çok varlıklı konsensüs katmanları da işletmektedir; bu nedenle birçok ortak projeye sahip olup, sadece DA ortakları açısından:
Uygulama zinciri: Fuse, Ternoa, Arcana, OpenLayer, Darwinia, Neova, Stackr
Bitcoin ekosistemi: Yala, Zulu, BVM, (Starkware)
Ethereum L2: Sophon, Lens
Yeniden Stake Etme: Symbiotic
Celestia'ya benzer şekilde, Avail'in ana ekosistem ortakları da uygulama zincirleri olup, yüksek performanslı L2 değildir. Ancak, DA ile Fusion, Nexus yığınlarını birleştirerek, ekosistemine katılan projelerle birlikte sinerji yaratmayı denemesiyle kendine özgü bir yönü vardır.
Nexus: Tüm zincirlerin durumunu toplamak ve doğrulamak için sıfır bilgi kanıtları aracılığıyla ekosistem içinde entegre eder.
Fusion: ETH, BTC ve SOL ile birlikte tüm ERC20 tokenlarının stake edilmesini destekleyerek ekonomik güvenlik sağlar.
Avail, sağladığı Bitcoin dahil çoklu varlık konsensüsü ve yapısal olarak en yüksek güvenlik ile Bitcoin L2 ekosisteminde hızla yer aldı. Son zamanlarda, Symbiotic ile işbirliği yaparak yeniden staking çerçevesini (Avail DA + Fusion) tanıttı. Bu da, Avail'in nihai yönünün diğer DA'lerden tamamen farklı olduğunu göstermektedir.
DA katmanının kısa vadeli vizyonu
EigenDA: Daha yüksek işlem hacmi peşinde
EigenLayer, 18 Nisan'da ekonomik güvenlik eksikliği eleştirilerine çözüm sağlamak için ceza mekanizması (Slashing) güncellemesini tamamladı. Daha önce ceza mekanizmasının eksikliği nedeniyle EigenDA'yı benimsemekte tereddüt eden birçok yeni projenin bağlanmaya başlaması bekleniyor.
EigenDA, DAS ve el koyma mekanizmalarının eksikliği nedeniyle bir süre gecikmeli olarak tanıtılmasıyla eleştirildi. Ekip, uzun vadede merkeziyetsizliği sağlama taahhüdünde bulundu, ancak protokolün kısa vadeli yükseltmeleri, gelişim yönünü net bir şekilde göstermektedir. Bu, yakın zamanda piyasaya sürülecek olan Blazar (EigenDA V2) yükseltmesini de içermektedir.
Blazar güncellemesi
Blazar yükseltmesi hakkında kamuya açık bilgiler nispeten sınırlıdır, ancak EigenDA, V2 ile gecikmeyi ve verimliliği artırmayı, hatta projenin altyapısını değiştirmeyi hedefliyor.
Kaynak: EigenDA Belgeleri
Yukarıdaki resim, EigenDA V1 ve V2'nin mimarisini göstermektedir. Yeni bir bileşen olan "Relay" eklendi; bu, Blob bloklarını depolamak veya hızlı bir şekilde dağıtmak için özel olarak tasarlanmıştır ve DA düğümlerinin veri iletim hızını ve indirme performansını büyük ölçüde artırmaktadır.
V1 versiyonunda, dağıtıcı (Disperser) Blob başlıklarını (blob headers) ve Blob bloklarını aynı anda DA düğümüne gönderiyor, bu da ağ yükünü aşırı hale getiriyor. V2 ise Blob başlıkları ve Blob bloklarının iletimini ayırıyor, DA düğümü Blob başlıklarını gözlemleyerek ihtiyaç duyduğunda veri talep ediyor, bu yapı hem verimliliği artırıyor hem de veri iletim yükünü azaltarak DDoS riskini en aza indiriyor.
Ayrıca, Rollup mantığından toplu köprüleme (Batch bridging) ve Blob onaylarını içselleştirerek EigenDA, Rollup onay gecikmesini birkaç dakikadan birkaç saniyeye indirmeyi hedefliyor.
V2 birçok güncelleme içermesine rağmen, Blazar'dan yükseltme yapıldığında açıkça görülebildiği gibi: EigenDA'nın orta vadeli yol haritası veri iletim hızını artırmaya odaklanıyor. Şu anda 15 MB/s'lik olağanüstü bir verim sağlasa da, görünüşe göre performansı daha da artırarak pazara hakim olmayı planlıyor.
Celestia: DA sonuna doğru
Kaynak: Celestia Blogu
Celestia, 2024 Eylül ayında yaptığı blog güncellemesinde, yol haritasını açıkladı, yukarıdaki gibi. Hedefleri şu şekilde basitleştirilebilir:
Tüm blok zincirlerini desteklemek için blok boyutunu GB seviyesine genişletin;
Tüm cihazlarda DA doğrulaması sağlamak için hafif düğüm performansını optimize edin.
Yol haritasından görülebileceği gibi, Celestia birden fazla geliştirme yönünü paralel olarak ilerletiyor. Bu yönler belirli bir alanla sınırlı değil, aynı zamanda verimlilik, doğrulanabilirlik ve birlikte çalışabilirlik gibi her alanda genişleme sağlamaya çalışıyor. Bu, yol haritasının tamamlanma hızını geciktirebilir, ancak tüm blok zincirlerini kapsayan "tam bir DA" inşa etme konusundaki uzun vadeli vizyonu gösteriyor.
Celestia'nın proje ilerlemesi paylaşımı oldukça şeffaf, her iki haftada bir geliştirici telefon toplantısı (Canlı geliştirici çağrısı) düzenleniyor ve düzenli olarak GitHub üzerinde geliştirme ilerlemesi güncelleniyor. Bu şekilde, Celestia'nın geliştirme yol haritasını ve önceliklerini dolaylı olarak doğrulayabiliyoruz.
Şu ana kadar, ana ağ iki güncelleme geçirdi: Lemongrass ve Ginger. Lemongrass güncellemesi, IBC ekosisteminin uyumluluğunu artırmayı amaçlayan bazı güncellemeleri içeriyor; örneğin, çapraz zincir hesapları ve veri paketi iletimi modülü. Ginger güncellemesi ise ölçeklenebilirliğe odaklanarak blok onay süresini 6 saniyeye düşürdü ve işlem hacmini iki katına çıkardı. Protokol yakın zamanda üçüncü ağ güncellemesi "Lotus"u tamamladı, ancak bu, token enflasyonu ve staking ödülleri ile ilgili bir güncelleme olup, önemli bir teknik güncelleme değildir.
Dikkate değer bir husus, Celestia'nın 14 Nisan'da Mamo-1 test ağını başlattığıdır. Bu, blok boyutunu 128 MB'a çıkararak, throughput'u 21.33 MB/s'ye (mevcut seviyenin 16 katından fazla) yükseltmeyi hedefleyerek performansında büyük bir iyileşme sağlamak amacıyla yapılmıştır. Ayrıca, Celestia'nın 16 Mayıs'ta önemli bir güncelleme yapacağına dair bir tweet ile ipucu verdiği, muhtemelen Mamo-1 ana ağının lansmanını duyuracağı belirtiliyor.
Genel olarak, Celestia gelişim ilerlemesini sürekli olarak paylaşıyor, bu nedenle çok boyutlu bir yükseltme üzerinde paralel olarak ilerlediği doğrulanabilir. Ancak, son zamanlarda birçok aşırı yüksek performanslı L2'nin ortaya çıkmasıyla birlikte, kısa vadeli yönü, DA throughput'un giderek daha önemli hale gelmesi nedeniyle agresif bir performans artışına kaymış gibi görünüyor.
Avail: Tam yığın DA, ancak ölçeklenebilirlik öncelikli
Yukarıdaki grafik, Avail'in temel ilkesini göstermektedir: Diğer DA'lara kıyasla güvenliğe daha fazla önem vermekte ve ekosistem içi zincirler arası yüksek uyumluluk etkileşimini DA, Nexus ve Fusion yığınları aracılığıyla gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.
Ancak kısa vadede, diğer DA katmanlarıyla rekabet gücünü sağlamak için, Avail'in de verimliliği artırmaya öncelik verdiği görülüyor. Avail, bu yıl Mart ve Nisan aylarında ölçeklenebilirlikle ilgili yol haritası güncellemeleri yayınladı. İlk olarak, Mart ayında açıklanan TurboDA protokolü, DA'nın nihai onay süresini 250 milisaniyeye önemli ölçüde kısaltıyor. TurboDA, mevcut rollup'lar gibi veri TurboDA'ya gönderildiğinde önce ön onay (Preconfirmation) sağlıyor, ardından 2 blok sonra AvailDA'da nihai onayı tamamlıyor. Bu yöntem tam olarak güvenli olmayabilir, ancak amacı, ekosistemdeki Rollup'lara Celestia SSF seviyesinde benzer bir birlikte çalışabilirlik hızı sağlamaktır. (Not: TurboDA'nın teknik detayları henüz bulunamadı.)
İkinci madde, 4 Nisan'da açıklanan blok boyutunun 10 GB seviyesine yükseltilmesi, ekosistem içindeki rollup'lar arasındaki birlikte çalışabilirliği en üst düzeye çıkarmak ve blok oluşturma süresini mevcut 20 saniyeden 600 milisaniyeye kadar kısaltmaktır. Bu hedefe ulaşmak için, AvailDA aşağıdaki öneriyi sunmaktadır:
Verileri üretme ve taahhüt etme süreçlerini kısaltarak optimize etmek;
Blob başlığına göre seçici blok veri aktarımı yapın;
DA ile ilgili olmayan işlemleri ayrı bir şekilde doğrulamak için sıfır bilgi ispatı mekanizması kullanarak DA doğrulama sürecini DA'dan ayırmak. Bu, diğer DA'ların önerdiği yönle temel olarak benzerlik göstermektedir; blok boyutunu önemli ölçüde artırmak istiyorsanız, bu kaçınılmaz bir yön gibi görünmektedir.
Avail'in bu önlemleri, gelişim yönünün değiştiği izlenimini verebilir; çünkü güvenlik ve birlikte çalışabilirlik önceliği ile tanınmaktadır, ancak son zamanlarda sürekli olarak performansla ilgili güncellemeler sunmaktadır. Ancak, performans yükseltmelerinin nihai amacı, ekosisteme katılan Rollup'lar arasındaki birlikte çalışabilirliği artırmaktır, bu nedenle temel yönünün değişmediğini düşünebiliriz.
DA Pazarının Geleceği
Mevcut DA alanındaki ana rakipler EigenDA, Celestia ve Avail, hedef odaklı bir şekilde pazarı genişletiyor. Kısa vadede, üçü de büyük bloklar ve DAS temelinde yüksek işlem hacmi ile performans ve güvenlik açısından tatmin edici seviyelere ulaşmayı bekliyor.
Bu arada, DA pazarının da hızlı bir genişleme göstermesi bekleniyor. MegaETH, Eclipse gibi süper yüksek performanslı L2'lerin ortaya çıkmasıyla birlikte, işlenmesi gereken veri miktarı mevcut Rollup'ların çok ötesine geçiyor. Bu verilerin Ethereum Blob üzerinden işlenme maliyeti çok yüksek olduğundan, yüksek verimliliğe sahip DA protokollerini kullanmak zorunda kalıyorlar. Ayrıca, zincir düzeyindeki AI hesaplamalarının 0 G, Bitcoin L2 gibi yeni veri talep senaryoları da yeni DA pazarlarını tetikleyecektir.
Ancak, mevcut DA ekosisteminin pazarı genişletmek için aşağıdaki engelleri aşması gerekiyor:
Öncelikle, bazı projeler kendi DA katmanlarını inşa ediyor. Tipik bir örnek 0 G'dir; Celestia ve EigenDA'nın performans sınırlamaları ile yapay zeka hesaplamalarının özelliği nedeniyle, kendi DA katmanını inşa edip kullanıyor. Bunun dışında, Metis ve Fraxtal gibi yüksek TVL projeleri de MEMO ve FraxtalDA adında kendi çözümlerini geliştirmekte ve kullanmaktadır. Bu, projelerin kendi kendine uyguladığı, kontrol edilebilir DA çözümlerinin maliyet ve uyumluluk açısından projeler için daha avantajlı olduğunu göstermektedir. Öte yandan, mevcut Validium/Optimium projelerinin çoğu, verileri yönetmek için çoklu imza tabanlı dış depolama (DAC) kullanmaktadır; henüz DA ekosistemine katılmamışlardır, bu da mevcut DA katmanlarının bu projeleri çekmek için yeterli etkileşimli teşvik veya verimlilik sunmadığı anlamına gelmektedir.
İkincisi, Ethereum DA'nın gelişimidir. Ethereum, ağ ihtiyaçlarını karşılamak için Blob'un kullanılabilirliğini sürekli olarak artırmayı ve bunu Ethereum L2 ile uyumlu hale getirmeyi hedefliyor. Pectra güncellemesi, Blob sayısını iki katına çıkardı ve sonraki Fusaka güncellemesi, Blob sayısını daha da artıracak.
Uzun vadede, Danksharding, DAS, nihai durumu azaltma ve blok oluşturma süresini kısaltma ile Ethereum, DA protokolünün şu anda desteklediği performans seviyesine daha yakın olacaktır. Bu nedenle, DA protokolü açısından, mevcut Ethereum Rollup'larına erişim zamanla giderek daha zor hale gelecektir. Bunlar, Ethereum DA gelişmelerinin önünde kalmayı sürdürme baskısıyla karşılaşmak zorunda kalacaklar. Bu da Celestia ve Avail'in kendi Rollup ekosistemlerine odaklanmasının nedenidir; gelecekteki DA projeleri yalnızca basit DA işlem hacmi ve maliyet etkinliği sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda güçlü bir birlikte çalışabilirlik gibi ek avantajlar da sunmaları gerekecektir.
Sonuç: DA piyasası "Çin Seddinin Savaşı" ile karşı karşıya.
Başlığa dönersek, her DA katmanının genişleme yöntemi tam olarak Üç Krallık düzenine benziyor:
EigenDA, "Wei Guo" ile benzer şekilde, diğer DA protokollerine kıyasla çok daha yüksek bir işleme hacmi ve yeniden teminat ile oluşturulan güvenlik temeli sayesinde performansa dayalı pazarda baskın bir konumda bulunmaktadır. Ancak, DAC yapısı ve el koyma mekanizmasının eksikliği nedeniyle, EigenDA hâlâ güvenlik açıklarına sahiptir; bu da kısa vadede karşılaştığı en büyük zorluktur.
Celestia, "Wu Quốc" gibi, Rollup'un karşılıklı etkileşimi ve modüler yapısının sağladığı kolaylıkla, uygulama zincirleri (veya amaca dayalı Rollup'lar) için parçalı likidite ve karşılıklı etkileşim sunmaktadır. Şu anda, Initia ve Eclipse ile entegrasyon yoluyla, çeşitli hesaplama ortamları Rollup'larının uyumluluğuna odaklanmaktadır.
Avail, "Şu Ülkesi" ile benzerlik gösterir; 1000 doğrulayıcıyı destekleyen merkeziyetsiz bir düzeye sahiptir, bu da DA projeleri arasında en yüksektir ve ekosistem sinerjisi değerine odaklanma felsefesini benimser. Kendine özgü olanı, Nexus ve Fusion gibi temeller üzerinde DA ekosistemi inşa etme vurgusudur ve henüz keşfedilmemiş diğer DA pazarlarını ele geçirmektedir, örneğin Bitcoin L2.
Bu üç DA katmanı özellikleri oldukça farklıdır, ancak kısa vadeli yükselişler, büyük çatışmaların patlak verebileceğini göstermektedir. Çünkü EigenDA, Celestia ve Avail, özellikle 10GB seviyesindeki blok boyutuna dayanarak önemli bir artış sağlamak için throughput artırmaya çalışıyorlar. Tıpkı Chibi Savaşı'nın Üç Krallık'ın kaderini büyük ölçüde belirlemesi gibi, hangi projenin DA pazarında uzun vadeli bir konum elde edeceği de DA katmanları arasındaki kısa vadeli performans yarışının yönüne bağlı olacaktır. Üç Krallık döneminde, Zhuge Liang'ın stratejisi savaşın sonucunu büyük ölçüde değiştirdi, ve DA katmanlarının 'Üç Krallık Savaşı'nda, hangi projenin bu rolü üstleneceği ve her bir DA protokolünün performans dışında ne gibi benzersiz avantajlar sunabileceği dikkat çekicidir.
The content is for reference only, not a solicitation or offer. No investment, tax, or legal advice provided. See Disclaimer for more risks disclosure.
DA katmanı "Üç Krallığın Savaşı": Celestia, Avail ve EigenDA'nın avantajları ve farklılaşan gelişim yönlerinin analizi, kim DA pazarını yönlendirecek?
Yazı: c4lvin, Dört Sütun
Çeviri: Glendon, Techub News
Anahtar Noktalar:
Mevcut DA'nın karşılaştırılması, gelecekteki gelişim yol haritasını yansıtamaz.
Celestia, Avail ve EigenDA'nın iş alanında birçok ortak noktası var. Celestia ile başlayan, ardından Avail ve EigenDA, neredeyse aynı dönemde ortaya çıkmış ve mevcut hedef pazarları da yüksek oranda örtüşmektedir. Ayrıca, DA alanının ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra, Ethereum'un Dencun güncellemesi blobspace'i (son derece ucuz bir veri depolama alanı) tanıttı ve bu da belirli bir ölçüde DA'nın anlatı değerini zayıflattı.
Şu anda, Celestia, Avail ve EigenDA'nın farklı örtüşen alanlarda pazar payı paylaştığı görülüyor; bu da "DA katmanını nasıl seçeceğimiz" konusunda birçok teknik karşılaştırma analizine yol açtı:
Birçok araştırmacı bu projelerin teknik durumunu yeterince açıklamış olsa da, uzun vadede bu üç proje farklı yönlere gidecektir. Sonuç olarak, her DA katmanının kendi özellikleriyle eşleşen bir çözüm bulması bekleniyor; tıpkı "Üç Krallık Dönemi'nin Wei, Shu ve Wu" gibi kendi etki alanlarını belirleyecekler.
Bu makale, bu üç büyük DA katman projesinin gelişim hedeflerini ve gelecekteki farklılaşma gelişim yollarını inceleyecektir.
Arka Plan: Veri Erişilebilirliği
Veri kullanılabilirliği nedir?
Veri kullanılabilirliği, belirli verilerin ağda mevcut olduğunu kanıtlamayı ifade eder. Bu tür bir kanıta neden ihtiyaç duyuluyor?
Blok zincirinin konsensüs sürecinde, genellikle lider (leader) yeni blokları düğümlere yayar ve düğümler liderin ilettiği bloğun, ağın gerçekten gönderdiği blokla tutarlı olup olmadığını doğrulamak zorundadır. Bağımsız bir doğrulama yoksa, konsensüs kötü niyetli işlemleri gizleyen lider tarafından manipüle edilebilir.
Bu mantık L2 için de geçerlidir. Sıralayıcı (sequencer), verilerin görünürlüğünü sağlamak için tam düğümlere veri yayarak, alınan blokların ağda gerçek olarak gönderilen bloklarla eşleşip eşleşmediğini doğrulamak için bir süreç gerektirir.
Kaynak: rollup.wtf
En basit doğrulama yöntemi, doğrudan ağın durumuna bakmaktır. Ancak yukarıdaki resimde gösterildiği gibi, verilerin Ethereum gibi ağlara gönderilmesi maliyet ve hız açısından son derece verimsizdir. DA katmanının ortaya çıkışı, bu süreci optimize etmek içindir.
DA protokolünü benimsemeyi düşünen projelerin dikkat etmesi gereken faktörler nelerdir?
Birincisi güvenlik. DA katmanına ek güven çıpalarının eklenmesi nedeniyle, bağımsız bir veri kullanılabilirliği mekanizmasına sahip olmayan Optimium, DA katmanının keyfi olarak geciktirilmesi veya doğrulama sağlayamaması durumunda verilerin kullanılamaması ile karşılaşabilir. Bu sorunu çözmek için DA katmanı ayrı bir konsensüs süreci kullanır veya kullanıcıların hafif istemciler aracılığıyla veri bütünlüğünü doğrulamasına olanak tanıyan veri kullanılabilirliği örnekleme (DAS) teknolojisini sunar.
İkincisi, DA yeterli performans sağlamalıdır. Ethereum, Dencun yükseltmesi ile blobspace ekledikçe, Ethereum'un kendi DA verimliliği önemli ölçüde artmıştır. Bu nedenle, DA katmanının maliyet ve verimlilik açısından Ethereum'dan çok daha üstün bir performans sunması gerekmektedir ki projelerin benimsemesini çekebilsin.
Şu anda hangi tür DA protokolleri mevcut?
Ana akım seçenekler arasında Ethereum, Celestia, Avail ve EigenDA bulunmaktadır. Tüm zincirlerin dış DA kullanması gerekmez. L2 BEAT verilerine göre, Optimium/Validium blockchain'lerinin yarısından fazlası, veri kullanılabilirliği merkezi olarak kabul edilen "DAC (Veri Kullanılabilirliği Komitesi)" olarak adlandırılan çoklu imza tabanlı DA kullanmaktadır.
DA Protokol Karşılaştırması
Kaynak: Avail Blog
Aşağıda "Doğru Veri Erişilebilirlik Katmanını Seçme Kılavuzu"nda sunulan karşılaştırma bulunmaktadır:
Sonuç olarak, EigenDA çok yüksek bir işlem hacmi sunarken, Avail diğer DA'lara kıyasla daha yüksek bir merkeziyetsizlik seviyesi sağlıyor ve Celestia, ekosistemindeki rollup'lara yüksek ölçeklenebilirlik sunuyor; bunlar Ethereum'dan farklılıkları oluşturuyor.
DA Durumu
Gelecekte DA pazarının birden fazla alana ayrılmasının öngörülmesi nedeniyle, ilgili protokol token fiyatlarını incelemekten ziyade, mevcut protokollere entegre olan projeleri gözlemlemek, mevcut pazar yapısını daha iyi yansıtmaktadır.
EigenDA
EigenDA'nın ekosistem ortaklarının en belirgin özelliklerinden biri şudur: Çoğu RaaS (Rollup as a Service) projesi, AltLayer, Caldera, Conduit ve Gelato gibi, bunu tercih etmiştir. Bu, Rollup işletimini dış kaynak kullanarak yürüten projelerin, bağımsız olarak hafif bir istemci çalıştırmaya gerek kalmadan, düşük veri gönderim maliyetine sahip DA'yı bilerek seçmiş olabileceklerini göstermektedir çünkü büyük ölçüde merkeziyetsizlikten vazgeçmişlerdir.
Ayrıca, Fluent, SOON ve MegaETH gibi yüksek performanslı zincirler de dikkat çekici. Bu zincirler, gerçek zamanlı olarak sunulması gereken veri miktarı bakımından diğer zincirlerden çok daha fazla ve son derece performans verimliliği peşinde oldukları için, mevcut en yüksek işlem hacmine sahip EigenDA'yı seçmek de mantıklıdır. L2 BEAT verilerine göre, Validium/Optimium içinde en yüksek TVL'ye sahip olan Mantle ve Celo da EigenDA kullanıyor, bu iki zincir yalnızca bu kategorinin toplam TVL'sinin yaklaşık %40'ını (yaklaşık 3.06 milyar dolar) oluşturuyor. SOON ve MegaETH gibi potansiyel zincirlerin devreye girmesiyle, bu oran daha da yükselebilir.
Celestia
Eclipse şu anda Celestia verileri kullanımının %90'ından fazlasını elinde bulunduruyor. Bunun nedeni, Eclipse'in GigaCompute aracılığıyla ultra yüksek performans sağlamayı hedeflemesi, veri yükleme miktarının diğer zincirlerden çok daha fazla olması ve TGE'sinden önce zincir üzerindeki etkinliğin de oldukça yoğun olması olabilir.
Diğer yandan, Celestia ekosistemi çeşitli Rollup'ları desteklemektedir. Genel L2 Manta'nın yanı sıra, geri kalanların neredeyse tamamı özel Rollup'lardır (veya uygulama zincirleridir). Bu, yukarıda bahsedilen nihai güven varsayımı ile ilgili gibi görünüyor: çünkü Celestia ekosistemindeki Rollup'lar, tek yuvalı nihaiyet (SSF) aracılığıyla göreceli olarak uzun olan 10 dakikalık DA nihaiyet zorluk süresini aşabilir, bu nedenle uygulama zinciri ekosisteminde hem merkeziyetsizlik hem de performans avantajı taşımaktadır. Bu, Initia ekosisteminin neden Celestia'yı kullanmayı tercih ettiğini de açıklamaktadır.
Mevcut
!
Avail, DA dışında, Nexus gibi birbirleriyle etkileşimde bulunabilen yığınlar ve Fusion gibi çok varlıklı konsensüs katmanları da işletmektedir; bu nedenle birçok ortak projeye sahip olup, sadece DA ortakları açısından:
Celestia'ya benzer şekilde, Avail'in ana ekosistem ortakları da uygulama zincirleri olup, yüksek performanslı L2 değildir. Ancak, DA ile Fusion, Nexus yığınlarını birleştirerek, ekosistemine katılan projelerle birlikte sinerji yaratmayı denemesiyle kendine özgü bir yönü vardır.
Avail, sağladığı Bitcoin dahil çoklu varlık konsensüsü ve yapısal olarak en yüksek güvenlik ile Bitcoin L2 ekosisteminde hızla yer aldı. Son zamanlarda, Symbiotic ile işbirliği yaparak yeniden staking çerçevesini (Avail DA + Fusion) tanıttı. Bu da, Avail'in nihai yönünün diğer DA'lerden tamamen farklı olduğunu göstermektedir.
DA katmanının kısa vadeli vizyonu
EigenDA: Daha yüksek işlem hacmi peşinde
EigenLayer, 18 Nisan'da ekonomik güvenlik eksikliği eleştirilerine çözüm sağlamak için ceza mekanizması (Slashing) güncellemesini tamamladı. Daha önce ceza mekanizmasının eksikliği nedeniyle EigenDA'yı benimsemekte tereddüt eden birçok yeni projenin bağlanmaya başlaması bekleniyor.
EigenDA, DAS ve el koyma mekanizmalarının eksikliği nedeniyle bir süre gecikmeli olarak tanıtılmasıyla eleştirildi. Ekip, uzun vadede merkeziyetsizliği sağlama taahhüdünde bulundu, ancak protokolün kısa vadeli yükseltmeleri, gelişim yönünü net bir şekilde göstermektedir. Bu, yakın zamanda piyasaya sürülecek olan Blazar (EigenDA V2) yükseltmesini de içermektedir.
Blazar güncellemesi
Blazar yükseltmesi hakkında kamuya açık bilgiler nispeten sınırlıdır, ancak EigenDA, V2 ile gecikmeyi ve verimliliği artırmayı, hatta projenin altyapısını değiştirmeyi hedefliyor.
Kaynak: EigenDA Belgeleri
Yukarıdaki resim, EigenDA V1 ve V2'nin mimarisini göstermektedir. Yeni bir bileşen olan "Relay" eklendi; bu, Blob bloklarını depolamak veya hızlı bir şekilde dağıtmak için özel olarak tasarlanmıştır ve DA düğümlerinin veri iletim hızını ve indirme performansını büyük ölçüde artırmaktadır.
V1 versiyonunda, dağıtıcı (Disperser) Blob başlıklarını (blob headers) ve Blob bloklarını aynı anda DA düğümüne gönderiyor, bu da ağ yükünü aşırı hale getiriyor. V2 ise Blob başlıkları ve Blob bloklarının iletimini ayırıyor, DA düğümü Blob başlıklarını gözlemleyerek ihtiyaç duyduğunda veri talep ediyor, bu yapı hem verimliliği artırıyor hem de veri iletim yükünü azaltarak DDoS riskini en aza indiriyor.
Ayrıca, Rollup mantığından toplu köprüleme (Batch bridging) ve Blob onaylarını içselleştirerek EigenDA, Rollup onay gecikmesini birkaç dakikadan birkaç saniyeye indirmeyi hedefliyor.
V2 birçok güncelleme içermesine rağmen, Blazar'dan yükseltme yapıldığında açıkça görülebildiği gibi: EigenDA'nın orta vadeli yol haritası veri iletim hızını artırmaya odaklanıyor. Şu anda 15 MB/s'lik olağanüstü bir verim sağlasa da, görünüşe göre performansı daha da artırarak pazara hakim olmayı planlıyor.
Celestia: DA sonuna doğru
Kaynak: Celestia Blogu
Celestia, 2024 Eylül ayında yaptığı blog güncellemesinde, yol haritasını açıkladı, yukarıdaki gibi. Hedefleri şu şekilde basitleştirilebilir:
Yol haritasından görülebileceği gibi, Celestia birden fazla geliştirme yönünü paralel olarak ilerletiyor. Bu yönler belirli bir alanla sınırlı değil, aynı zamanda verimlilik, doğrulanabilirlik ve birlikte çalışabilirlik gibi her alanda genişleme sağlamaya çalışıyor. Bu, yol haritasının tamamlanma hızını geciktirebilir, ancak tüm blok zincirlerini kapsayan "tam bir DA" inşa etme konusundaki uzun vadeli vizyonu gösteriyor.
Celestia'nın proje ilerlemesi paylaşımı oldukça şeffaf, her iki haftada bir geliştirici telefon toplantısı (Canlı geliştirici çağrısı) düzenleniyor ve düzenli olarak GitHub üzerinde geliştirme ilerlemesi güncelleniyor. Bu şekilde, Celestia'nın geliştirme yol haritasını ve önceliklerini dolaylı olarak doğrulayabiliyoruz.
Şu ana kadar, ana ağ iki güncelleme geçirdi: Lemongrass ve Ginger. Lemongrass güncellemesi, IBC ekosisteminin uyumluluğunu artırmayı amaçlayan bazı güncellemeleri içeriyor; örneğin, çapraz zincir hesapları ve veri paketi iletimi modülü. Ginger güncellemesi ise ölçeklenebilirliğe odaklanarak blok onay süresini 6 saniyeye düşürdü ve işlem hacmini iki katına çıkardı. Protokol yakın zamanda üçüncü ağ güncellemesi "Lotus"u tamamladı, ancak bu, token enflasyonu ve staking ödülleri ile ilgili bir güncelleme olup, önemli bir teknik güncelleme değildir.
Dikkate değer bir husus, Celestia'nın 14 Nisan'da Mamo-1 test ağını başlattığıdır. Bu, blok boyutunu 128 MB'a çıkararak, throughput'u 21.33 MB/s'ye (mevcut seviyenin 16 katından fazla) yükseltmeyi hedefleyerek performansında büyük bir iyileşme sağlamak amacıyla yapılmıştır. Ayrıca, Celestia'nın 16 Mayıs'ta önemli bir güncelleme yapacağına dair bir tweet ile ipucu verdiği, muhtemelen Mamo-1 ana ağının lansmanını duyuracağı belirtiliyor.
Genel olarak, Celestia gelişim ilerlemesini sürekli olarak paylaşıyor, bu nedenle çok boyutlu bir yükseltme üzerinde paralel olarak ilerlediği doğrulanabilir. Ancak, son zamanlarda birçok aşırı yüksek performanslı L2'nin ortaya çıkmasıyla birlikte, kısa vadeli yönü, DA throughput'un giderek daha önemli hale gelmesi nedeniyle agresif bir performans artışına kaymış gibi görünüyor.
Avail: Tam yığın DA, ancak ölçeklenebilirlik öncelikli
Yukarıdaki grafik, Avail'in temel ilkesini göstermektedir: Diğer DA'lara kıyasla güvenliğe daha fazla önem vermekte ve ekosistem içi zincirler arası yüksek uyumluluk etkileşimini DA, Nexus ve Fusion yığınları aracılığıyla gerçekleştirmeyi hedeflemektedir.
Ancak kısa vadede, diğer DA katmanlarıyla rekabet gücünü sağlamak için, Avail'in de verimliliği artırmaya öncelik verdiği görülüyor. Avail, bu yıl Mart ve Nisan aylarında ölçeklenebilirlikle ilgili yol haritası güncellemeleri yayınladı. İlk olarak, Mart ayında açıklanan TurboDA protokolü, DA'nın nihai onay süresini 250 milisaniyeye önemli ölçüde kısaltıyor. TurboDA, mevcut rollup'lar gibi veri TurboDA'ya gönderildiğinde önce ön onay (Preconfirmation) sağlıyor, ardından 2 blok sonra AvailDA'da nihai onayı tamamlıyor. Bu yöntem tam olarak güvenli olmayabilir, ancak amacı, ekosistemdeki Rollup'lara Celestia SSF seviyesinde benzer bir birlikte çalışabilirlik hızı sağlamaktır. (Not: TurboDA'nın teknik detayları henüz bulunamadı.)
İkinci madde, 4 Nisan'da açıklanan blok boyutunun 10 GB seviyesine yükseltilmesi, ekosistem içindeki rollup'lar arasındaki birlikte çalışabilirliği en üst düzeye çıkarmak ve blok oluşturma süresini mevcut 20 saniyeden 600 milisaniyeye kadar kısaltmaktır. Bu hedefe ulaşmak için, AvailDA aşağıdaki öneriyi sunmaktadır:
Avail'in bu önlemleri, gelişim yönünün değiştiği izlenimini verebilir; çünkü güvenlik ve birlikte çalışabilirlik önceliği ile tanınmaktadır, ancak son zamanlarda sürekli olarak performansla ilgili güncellemeler sunmaktadır. Ancak, performans yükseltmelerinin nihai amacı, ekosisteme katılan Rollup'lar arasındaki birlikte çalışabilirliği artırmaktır, bu nedenle temel yönünün değişmediğini düşünebiliriz.
DA Pazarının Geleceği
Mevcut DA alanındaki ana rakipler EigenDA, Celestia ve Avail, hedef odaklı bir şekilde pazarı genişletiyor. Kısa vadede, üçü de büyük bloklar ve DAS temelinde yüksek işlem hacmi ile performans ve güvenlik açısından tatmin edici seviyelere ulaşmayı bekliyor.
Bu arada, DA pazarının da hızlı bir genişleme göstermesi bekleniyor. MegaETH, Eclipse gibi süper yüksek performanslı L2'lerin ortaya çıkmasıyla birlikte, işlenmesi gereken veri miktarı mevcut Rollup'ların çok ötesine geçiyor. Bu verilerin Ethereum Blob üzerinden işlenme maliyeti çok yüksek olduğundan, yüksek verimliliğe sahip DA protokollerini kullanmak zorunda kalıyorlar. Ayrıca, zincir düzeyindeki AI hesaplamalarının 0 G, Bitcoin L2 gibi yeni veri talep senaryoları da yeni DA pazarlarını tetikleyecektir.
Ancak, mevcut DA ekosisteminin pazarı genişletmek için aşağıdaki engelleri aşması gerekiyor:
Öncelikle, bazı projeler kendi DA katmanlarını inşa ediyor. Tipik bir örnek 0 G'dir; Celestia ve EigenDA'nın performans sınırlamaları ile yapay zeka hesaplamalarının özelliği nedeniyle, kendi DA katmanını inşa edip kullanıyor. Bunun dışında, Metis ve Fraxtal gibi yüksek TVL projeleri de MEMO ve FraxtalDA adında kendi çözümlerini geliştirmekte ve kullanmaktadır. Bu, projelerin kendi kendine uyguladığı, kontrol edilebilir DA çözümlerinin maliyet ve uyumluluk açısından projeler için daha avantajlı olduğunu göstermektedir. Öte yandan, mevcut Validium/Optimium projelerinin çoğu, verileri yönetmek için çoklu imza tabanlı dış depolama (DAC) kullanmaktadır; henüz DA ekosistemine katılmamışlardır, bu da mevcut DA katmanlarının bu projeleri çekmek için yeterli etkileşimli teşvik veya verimlilik sunmadığı anlamına gelmektedir.
İkincisi, Ethereum DA'nın gelişimidir. Ethereum, ağ ihtiyaçlarını karşılamak için Blob'un kullanılabilirliğini sürekli olarak artırmayı ve bunu Ethereum L2 ile uyumlu hale getirmeyi hedefliyor. Pectra güncellemesi, Blob sayısını iki katına çıkardı ve sonraki Fusaka güncellemesi, Blob sayısını daha da artıracak.
Uzun vadede, Danksharding, DAS, nihai durumu azaltma ve blok oluşturma süresini kısaltma ile Ethereum, DA protokolünün şu anda desteklediği performans seviyesine daha yakın olacaktır. Bu nedenle, DA protokolü açısından, mevcut Ethereum Rollup'larına erişim zamanla giderek daha zor hale gelecektir. Bunlar, Ethereum DA gelişmelerinin önünde kalmayı sürdürme baskısıyla karşılaşmak zorunda kalacaklar. Bu da Celestia ve Avail'in kendi Rollup ekosistemlerine odaklanmasının nedenidir; gelecekteki DA projeleri yalnızca basit DA işlem hacmi ve maliyet etkinliği sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda güçlü bir birlikte çalışabilirlik gibi ek avantajlar da sunmaları gerekecektir.
Sonuç: DA piyasası "Çin Seddinin Savaşı" ile karşı karşıya.
Başlığa dönersek, her DA katmanının genişleme yöntemi tam olarak Üç Krallık düzenine benziyor:
Bu üç DA katmanı özellikleri oldukça farklıdır, ancak kısa vadeli yükselişler, büyük çatışmaların patlak verebileceğini göstermektedir. Çünkü EigenDA, Celestia ve Avail, özellikle 10GB seviyesindeki blok boyutuna dayanarak önemli bir artış sağlamak için throughput artırmaya çalışıyorlar. Tıpkı Chibi Savaşı'nın Üç Krallık'ın kaderini büyük ölçüde belirlemesi gibi, hangi projenin DA pazarında uzun vadeli bir konum elde edeceği de DA katmanları arasındaki kısa vadeli performans yarışının yönüne bağlı olacaktır. Üç Krallık döneminde, Zhuge Liang'ın stratejisi savaşın sonucunu büyük ölçüde değiştirdi, ve DA katmanlarının 'Üç Krallık Savaşı'nda, hangi projenin bu rolü üstleneceği ve her bir DA protokolünün performans dışında ne gibi benzersiz avantajlar sunabileceği dikkat çekicidir.